Barcikowice współcześnie
Barcikowice to niewielkie sołectwo, które od 1 stycznia 2015 r. znajduje się w granicach administracyjnych Zielonej Góry. Zlokalizowane jest na jej południowym krańcu — przy drodze wojewódzkiej nr 283 w kierunku Kożuchowa.
Z trzech stron (wschód, południe, zachód) sołectwo otacza las (w znacznym stopniu przetrzebiony w 2019 r.). Od południa las ten porasta kilku-kilkunastometrową wydmę, która ciągnie się ku zachodowi przez ok. 2,5 km i przez kilkaset metrów ku wschodowi. Od północy sołectwo — poprzez pola i zasilającą Odrę rzekę Śląska Ochla — graniczy z Zatoniem, innym osiedlem administracyjnym Zielonej Góry.
Formalnie Barcikowice dzielą się na dwie części: główną (właściwą) i położoną ok. 2,5 km na zachód od DW 283, pośród lasu — tzw. Barcikowiczki (Barcikowice Małe). Dawniej przysiółek ten, z racji na istniejący tam w przeszłości staw będący dzikim kąpieliskiem, nazywano „Hawajami”. Obie części zamieszkiwane są łącznie przez 241 osób.
Od 2015 r. przez Barcikowice przebiega trasa Ultramaratonu Zielonogórskiego Nowe Granice, ustanowionego z okazji połączenia miasta z gminą. W trakcie tego biegu zawodnicy pokonują nieco ponad 100 km, okrążając nową jednostkę administracyjną.
Barcikowice po II wojnie światowej
Zaraz po II wojnie światowej (1945 r.) Barcikowice stanowiły samodzielną wieś w gminie Broniszów w powiecie kożuchowskim w woj. wrocławskim. Granicę między nim i woj. poznańskim, w którym leżało Zatonie, stanowiła Śląska Ochla.
Zresztą rzeka ta miała charakter graniczny również w później. W latach 1954-72 oddzielała gromady Racula i Studzieniec, a w latach 1972-76 — gminy Racula i Mirocin Średni.
Od 1946 r. Barcikowice przynależały do gminy Studzieniec. Po kilku latach (w 1954 r.) wskutek reformy administracyjnej zostały przydzielone do gromady w Studzieńcu. Wcześniej (od 1950 r.) znalazły się w nowo utworzonym woj. zielonogórskim. Po kolejnej reformie (od 1972 r.) trafiły do gminy Mirocin Średni. Z początkiem 1976 r., z inicjatywy ówczesnego sołtysa Józefa Olejniczaka, zostały przeniesione do gminy wiejskiej Zielona Góra, w której pozostawały do jej likwidacji z końcem 2014 r.
Znani barcikowiczanie
Największą postacią współczesnych Barcikowic jest Zbigniew Spruch, były zawodowy kolarz, m.in. zwycięzca Tour de Pologne w 1995 r. i srebrny medalista mistrzostw świata elity w wyścigu ze startu wspólnego w 2000 r. Sportowiec urodził się w Kożuchowie, a bardzo wczesne dzieciństwo spędził właśnie w naszym sołectwie (w części „przysiółkowej”). Karierę zaczynał w zielonogórskiej Trasie.
Więcej o znanych barcikowiczanach przeczytasz w osobnym wpisie.
Barcikowice przed 1945
Prawdopodobnie pierwsza wzmianka o Barcikowicach pochodzi z 1305 r. W rejestrze głogowskim zawartym w „Księdze fundacyjnej biskupstwa wrocławskiego” widnieją one jako jeden z łanów płacących w zbożu dziesięcinę biskupowi wrocławskiemu.
Przed II wojną światową Barcikowice nosiły nazwę Hänchen (Gross Hänchen). Wchodziły w skład posagu księżnej Doroty de Talleyrand-Périgord, która rezydowała w pałacu w pobliskim Zatoniu. W źródłach z XVI wieku osada występuje jako „Henychen”, a później jako „Heinichen”.
W 1765 r. miejscowość zamieszkiwało 20 rodzin. Pod koniec XVIII w. wartość majątku wyceniano na 2000 talarów. Dla porównania sąsiednie Zatonie warte były 16.380 talarów.
W 1837 r. Barcikowice wraz z Zatoniem włączono do parafii katolickiej w Ługach, do której przynależą do dziś. Osoby wyznania ewangelickiego należały do zboru w Zatoniu.
W 1881 r. osadę zamieszkiwało 149 osób (i 10 w folwarku, czyli obecnym przysiółku). Źródła podają, że miała osiem koni i 137 wołów (do tego 18 wołów w folwarku). Dzieci chodziły do szkoły w Zatoniu, a z Barcikowiczek — do Kiełpina. Administracyjnie miejscowość przynależała do Urzędowego Okręgu Wiejskiego w Jarogniewicach.
U progu I wojny światowej Barcikowice miały 155 mieszkańców. Kilka lat później (1921 r.) zostały zelektryfikowane. W 1941 r. liczba mieszkańców pozostawała stabilna (153 osoby). Co ciekawe prawie pół wieku później nie zmieniła się znacząco (w 1988 r. – 159 osób).
Rosjanie wkroczyli do Barcikowic 14-15 lutego 1945 r. Opór wojsk niemieckich napotkali między Kiełpinem a przysiółkiem. To tam trwały walki.
Dawni właściciele i władcy Barcikowic:
- 1532 – Hans von Dyhrn,
- 1536 – Ernst von Knobelsdorff z Ochli,
- ? – Nickel von Knobelsdorff,
- 1597 – Georg von Dyhrn z Nowego Kisielina,
- ? – Georg Siegmund Knobelsdorff z Drzonkowa,
- 1671 – Georg von Dyhrn z Mirocina Górnego,
- 1765 – (?) baron von Dyherrn,
- 1808 – Dorota Biron (później jako Talleyrand-Perigord) – początkowo, jako niepełnoletnia, przez kuratora Günthera von Goeckingka,
- 1862 – Alexander de Dino Talleyrand-Perigord,
- 1879 – Rudolph von Friedenthal,
- 1890 do 14-15 lutego 1945 – Renata von Lancken-Wakenitz (córka Friedenthala).
Źródła:
- W. Towpik, „Gmina Zielona Góra. Zarys dziejów jej wsi”, Zielona Góra 1994,
- W. Towpik, „Zarys dziejów gminy Zielona Góra w okresie ostatniego 25-lecia”, Zielona Góra 1997,
- W. Towpik, „Gmina Zielona Góra. Zarys dziejów jej wsi w latach 1972-2002”, Zielona Góra 2003.